Een heel klein miezerig pietepeuterig groen glimmend beestje is bezig een mooie Amerikaanse honkbaltraditie om zeep te helpen. Op dit moment knagen de larven van de essenprachtkever hele bossen vol met white ash omver. Juist van deze Amerikaanse es zagen fabrikanten zoals Louisville Slugger al bijna een eeuw honkbalknuppels. Het type knuppels waarmee iconen zoals Hank Aaron, Roger Maris en Ted Williams hun homeruns bij elkaar timmerden.

Dankzij de kever zijn er inmiddels zo’n dertig miljoen bomen gestorven. Dat proces gaat razendsnel. Het insect van ongeveer een centimeter groot legt haar eitjes in spleten van de es en de larven vreten zich zodra ze uitkomen zigzaggend door de stam. Daarbij maken ze zulke grote gaten dat de sapstromen worden aangetast. De boom krijgt vervolgens geen voedingstoffen meer en gaat vanzelf dood.

In 2002 ontdekten wetenschappers de uit Azië afkomstige kever voor het eerst in de bossen van Noord-Amerika. Meegereisd met geïmporteerd brandhout leefde hij vermoedelijk al een jaar of tien op het continent. Extra lastig is dat het diertje moeilijk is te bestrijden en de steeds zachtere winters met gemak overleefd.

De essenprachtkever gaat met zijn opmars waarschijnlijk de laatste nekslag geven, maar is niet alleen verantwoordelijk voor het einde van de white ash knuppels. De aanval op de es was al eerder ingezet door de zilveresdoorn (sugar maple).

Halverwege de jaren negentig begonnen fabrikanten knuppels te maken van maple. Na een voorzichtig begin bleek 2001 een keerpunt voor de verkoop. In dat jaar ramde Barry Bonds met zijn maple 73 ballen het park uit. Goed, ash is flexibeler en heeft een grotere sweet-spot, het punt van de knuppel waar je de bal perfect kunt raken. En bij es springt de bal soms van het hout als bij een trampoline. Maar de nieuwe knuppels bleken veel compacter, harder en je kon de bal ineens een meter of tien verder slaan. Maple werd zo populair dat rond 2008 al dik zeventig procent van de honkballers in de Major League afscheid had genomen van ash.

Een bijkomend probleem was wel dat maple knuppels opvallend vaak braken. Regelmatig stond een slagman met een knop of steel in zijn hand en zeilde de rest van het hout als een raket het veld of publiek in. Eerste honkman Adam Dunn was daar zo van geschrokken dat hij weer terugging naar es. “Eén van die maples eindigt nog een keer recht in iemands nek en dat wil ik niet op mijn geweten hebben. Dan maar een paar homeruns minder.”

MLB had het gevoel dat de spelers met een tikkende tijdbom in hun handen stonden en belde met bomenspecialist Dave Kretschmann. “Ik weet ongeveer hoe hout breekt, want ik heb aardig wat bomen kapot gemaakt”, vertelde de wetenschapper. “Dus ik dacht dat ik ze wel kon helpen.”

Kretschmann kreeg alle gebroken knuppels opgestuurd met bijbehorend videomateriaal. Hij bestudeerde meer dan 2200 kapotte exemplaren en zag al snel dat de ze niet versplinterden zoals ash, maar vrij netjes afbraken. De breuklijn lag vaak precies langs een nerf, waar het hout op zijn zwakst is. Het bleek dat de nerven van de maple schuin lopen en moeilijk te zien zijn. Daardoor werden de knuppels niet langs de originele lijn van de nerven gesneden, met als gevolg veel zwakke plekken aan de buitenkant van het hout.

De oplossing was zwarte inkt in de boom te laten lekken om precies te kunnen zien hoe de nerven liepen zodat het hout beter gesneden kon worden. Bovendien besloot MLB dat de steel ook dikker moest om het geheel steviger te maken. De maatregelen werkten, want het aantal beschadigde maples is daarna flink afgenomen.

De combinatie van veiliger maples en een vraatzuchtig kevertje gaan ash over de rand duwen. Dat is wel duidelijk. Net zoals de es ooit de knuppels gemaakt van hickory wegconcurreerde, het loodzware en dikke walnoothout waarmee Babe Ruth stond te zwaaien.

Over een tijdje zal Louisville Slugger de laatste knuppel maken van het type hout waarmee Joe DiMaggio en Derek Jeter in het slagperk stonden. Wie daar melancholisch van wordt, moet maar bedenken dat met welk hout ook wordt geslagen, the crack of the bat, het unieke geluid als een knuppel een bal raakt, altijd zal blijven bestaan. Nooit zal MLB overstappen op aluminium, ook al zal dat flink wat bossen redden. Toen tijdschrift Sports Illustrated in 1989 voorspelde dat rond de eeuwwisseling aluminium het hout zou hebben vervangen, zei Democratisch politicus Richard Durbin het treffend. “Ik wil niks horen over het redden van bossen. Elke boom zal met plezier zijn leven geven voor een glorieuze dag bij de thuisplaat.”

Gepubliceerd in Fastball Magazine nr. 23 (Mei/ Juni 2016)
Tekst © honkbalopzolder
Foto: jhritz
(Schade veroorzaakt door essenprachtkever, Emerald Ash Borer)